Geschiedenis van de kerk

Op de plaats van deze kerk werd rond 1200 het eerste stenen godshuis gebouwd. Het was volgens overlevering een Romaanse kapel. Hierbij werd gebruik gemaakt van kloostermoppen en zwerfstenen. Het dak was van riet.

Vanwege de moeilijke bereikbaarheid van de parochiekerk in Steenwijk machtigde de bisschop Guido van Utrecht in 1309 de deken van Steenwijk en de deken van Drenthe om de bewoners van Hesselte (het oude dorp Darp), Hesselterveen (nu Nijeveen) en Uffelte vergunning te verlenen voor de bouw van een eigen kerk. Het dorp Havelte bestond toen nog niet. De bouw nam een aanvang in 1310. Met behoud van het Romaanse karakter werden de muren van de kapel verhoogd en tevens verlengd tot ongeveer de huidige omvang. De kerk had drie gewelfvlakken, ook wel traveeën genaamd. Aan de muren kan men nu nog zien hoe deze kerk ongeveer heeft uitgezien. De kerk werd gewijd aan de Heilige Clemens, waarschijnlijk PausClemens de eerste die rond het jaar 100 na Christus heeft geleefd. Zowel in de noord- als aan de zuidgevel zijn de wijdingskruizen nog zichtbaar.
Aan de westzijde werd in 1410 begonnen met de bouw van de toren. Dit blijkt uit het opschrift dat staat op de zandstenen tafel boven de ingang, dat vrij vertaald luidt: in het jaar 1410 legde Jan, de zoon van Willem, deze steen.

Rond 1450 werd het grootste deel van de Romaanse kerk voorzien van een gotische bovenbouw. Het koor werd vervangen door een overwelfd gotisch priesterkoor. Tussen het schip en het koor werd een forse triomfboog gemetseld. Naderhand werd werd ook de kerk voorzien van gewelven.
In de toren bevindt zich een wijwaterbak. Deze werd in 1516 gebruikt door Gerardus van Wou uit Kampen als smeltkroes voor het gieten van de 1666 kg wegende torenklok genaamd 'Sanctus Johannes'.

Na de reformatie werden omstreeks 1598 op gezag van de provinciale overheid de altaren en de beelden uit de kerk verwijderd. Herstelwerkzaamheden aan het gebouw waren noodzakelijk mede als gevolg van de 80-jarige Oorlog die in deze omgeving heeft gewoed van 1568 – 1594. Onder andere werden toen de leien op het dak vervangen door dakpannen. Boven de ingang van de zuidgevel staat hierover vermeld dat Gerhardus Struuck in 1598 de eerste pan op het dak heeft gelegd.

In 1660 viel tijdens een hevige storm een deel van de toren op de kerk. De schade was enorm. Alle balken waren verpletterd. Er moest een andere preekstoel worden geplaatst. Deze is mogelijk van een oudere datum gelet op de panelen met zogenaamde laatgotische Tudorbogen en de staande elkels. Ook de herenbanken moesten vervangen worden.

Onder de orgelgalerij staat de grafzerk van Johann Struuck en zijn vrouw, Johann Struuck was de eerste schulte van Havelte van 1596 tot zijn dood in 1605. Naast de preekstoel is een altaarsteen opgesteld, die reeds in gebruik was in de kerk van 1310. Het is een sarcofaagdeksel, vermoedelijk uit de elfde eeuw.

In het koor staat een herenbank die het eigendom was van het geslacht Linthorst Homan, gedurende lange tijd waren zij de bewoners van landgoed 'Overcinge'.

In 1819 bouwde de bekende Groninger orgelbouwer Petrus van Oekelen zijn eerste orgel, dat was bestemd voor de abdijkerk in Assen. In 1897 werd dit orgel opgesteld in deze kerk.

Recente restauraties hebben plaatsgevonden in 1920 – 1926, 1960 en 2000 – 2001. (Bron ANWB) In 2002 werd een restauratie van de kerk afgerond en deze kon op 30 augustus 2002 officieel in gebruik worden genomen. Uitbreiding met vrijstaande beuk. In 1992 is er een aanbouw gemaakt.